برسی کمیک| آیا بتمن و جوکر برادر هستند؟

شخصیت جذاب و دوست داشتنی جوکر اولین بار با بتمن 1966 در قالب فیلم و سریال جان گرفت. این شخصیت در ابتدا قرار بود به عنوان یکی از کاراکترهای منفی که توسط بتمن کشته می‌شود، به روی صحنه بیاید و با مرگش همه چیز تمام شود. اما دست اندرکاران فیلم زمانی که با استقبال مخاطبان از این کاراکتر مواجه شدند، تصمیم گرفتند کلنجار رفتن بتمن و جوکر برای مدت بیشتری ادامه پیدا کند. این روند تا جایی پیش رفت که امروز ما بتمن و جوکر را به عنوان دو روی سکه می‌شناسیم.به طوری که شما هر وقت بتمن را ببینید، باید منتظر پیدا شدن سر و کله جوکر هم باشید.

این نزدیکی تا اندازه‌ای است که جوکر بتمن را روی دیگر خود می‌داند و معتقد است که بتمن هم تنها یک روز بد لازم دارد تا به ورطه جنون کشیده شود و آن روی شیطانی خودش را نشان دهد. جوکر مانند تمام دشمنان بتمن نبود و خصوصیات منحصر به فردی داشت که باعث می‌شود بتمن هیچ وقت به اندازه‌ای قوی نباشد که بتواند او را نابود کند. در ادامه با مالتینا همراه باشید.

کاراکتر جوکر را بهتر بشناسیم

جوکر با ذهن نابغه جنایتکاری که دارد، همیشه از در فریب و دغل بازی وارد می‌شود و بتمن با هیچ نیروی فیزیکی و جسمی نمی‌تواند با او مقابله کند. همین خصوصیت باعث شده است که بتمن توانایی شکست دادن جوکر را نداشته باشد و مبارزه بتمن و جوکر به یک کلنجار دائمی و همیشگی تبدیل شود. نکته دیگری که به محبوبیت جوکر افزوده است مرموز بودن او است. جوکر همیشه خودش را در سایه پنهان می‌کند و بخشی از گذشته و شخصیت امروز خود را مخفی نگه می‌دارد. به همین خاطر است که بعد از گذشت 70 سال که از خلق شخصیت جوکر می‌گذرد، حتی کسانی که طرفدار پروپاقرص کتاب‌های مصور هستند، از او و هویت دقیق او بی‌خبر می‌باشند.

این درحالی است که نویسندگان کمپانی دی سی هم با آگاهی از این واقعیت سعی می‌کنند کنجکاوی و اشتیاق مخاطب برای کشف شخصیت جوکر را زنده نگه دارند. چرا که شما هر بار اطلاعات جدید و گاها ضد و نقیض و شایعه طوری از گذشته جوکر به دست می‌آورید که هر کدام از این اطلاعات یک بعد از واقعیت را نشان می‌دهد و یا حتی نمود گیج کننده‌ای از زندگی جوکر را به تصویر می‌کشند. به این ترتیب مخاطب هر بار برای گرفتن پاسخ پرسش‌هایش بیشتر با داستان فیلم کلنجار می‌رود و در آخر خود را با سوالات بیشتر و گاها تازه‌تری مواجه می‌بیند.

ما همیشه تقابلی از بتمن و جوکر را دیده‌ایم که در آن جوکر هم به عنوان بخشی از داستان ایفای نقش می‌کرد. اما محبوبیت و مرموزیت جوکر به اندازه‌ای پیش رفت که کم کم نویسندگان و فیلم سازان تصمیم گرفتند جوکر را به عنوان یک شخصیت مستقل معرفی کنند و بیشتر به آن بپردازند. به این ترتیب ما در جوکر 2019 شاهد روایتی از زندگی گذشته جوکر بودیم. روایتی که به نوعی ابعاد خاص شخصیتی جوکر را بیشتر از قبل برای‌مان ملموس و قابل درک کرد و از طرفی باعث شد که سوالات جدیدتری در خصوص زندگی و پیشینه او در ذهن‌مان تداعی شود.

یک نگاه کوتاه به گذشته شخصیت جوکر

Joker  توسط بیل فینگر، باب کین و جری رابینسون خلق شد و نخستین بار در سال 1940 در اولین شماره کمیک بتمن خودش را به همه نشان داد. ظاهر خاص و منحصر به فرد او توسط کین و رابینسون خلق شد و شخصیت و رفتارهای غیرقابل پیش بینی او هم هنر قلم بیل فینگر است. جری رابینسون و بیل فینگر هر کدام ایده‌های شخصی خودشان را برای خلق جوکر داشتند. فینگر تصویر کنراد فایت در فیلم مردی که می‌خندد بر اساس رمان ویکتور هوگو را در نظر داشت در حالی که جری رابینسون یک تصویر خاص از کارت بازی جوکر را برای این شخصیت در ذهن خود خلق کرده بود. در نهایت باب کین خالق سری کمیک‌های بتمن با نگاه به این دو ایده برای نخستین بار از شخصیت جوکر در 25 آوریل 1940 میلادی در کمیک بتمن استفاده کرد.

این شخصیت همانطور که در بالا هم گفتیم، در آغاز قرار بود که در کمیک‌های بتمن یک حضور کوتاه داشته باشد و در همان آغاز هم توسط بتمن کشته شود. اما با استقبال مخاطبان ورق برگشت و نویسندگان کمیک‌های بتمن تصمیم‌های دیگری برای او گرفتند به طوری که امروز می‌بینیم او به دشمن همیشگی بتمن تبدیل شده است. جری رابینسون کلیدی‌ترین نقش را در خصوص خلق این شخصیت داشته است. او بعدها در مصاحبه‌ای در خصوص انگیزه‌اش برای خلق چنین شخصیتی گفت:

من حس می‌کردم که بتمن به یک مکمل شرور و دغل باز نیاز دارد که بتواند او را به چالش بکشد. او نیازمند یک شخصیت شرور و غیرعادی بود که بتواند یک نزاع همیشگی با او داشته باشد. چیزی شبیه به نزاع شرلوک هلمز و موریارتی یا کینگ آرتور و موردرد. در همین مسیر بود که من به فکر خلق یک دلقک شیطانی باهوش افتادم.

جوکر در کمیک‌ها همیشه خودش را به عنوان یک مغز متفکر برای طراحی نقشه‌های دیوانه‌وار نشان داده است و شوخی‌های مرگباری که دارد، یکی از ویژگی‌های جدا نشدنی او است. درباره ظاهر او هم روایت‌های زیادی وجود دارد که هر کدام به خودی خود داستان گیرایی است.

جوکر برخلاف سایر شخصیت‌های کمیک توانایی فرا انسانی خاصی ندارد. بلکه به کمک مهارت‌های خود در ساختن سم‌های شیمیایی و همچنین مغز دیوانه‌ای که دارد، توانسته است بتمن را درمانده و عاصی کند. البته او گاهی از سلاح‌های عجیبی مانند ورق که قادر به بریدن گلوی دشمنانش است هم استفاده می‌کند که به نوعی باعث می‌شود بتمن فراتر از یک انسان و قدرتمندتر به نظر برسد. و این خود به ترسناک‌تر بودن او می‌افزاید.جوکر در فیلم‌های مختلف و توسط نویسندگان متعدد به تصویر کشیده شده است. این کاراکتر بر خلاف کاراکترهای دیگر حتی به یک بازیگر هم محدود نشده است و هنرپیشگان متعددی مانند جک نیکلسون در بتمن 1989، هیث لجر در The Dark Knight 2008، جرد لتو در Suicide Squad 2016 و در نهایت خواکین فینیکس در جوکر 2019 به هنرنمایی در نقش جوکر پرداخته‌اند.

داستان اصلی زندگی جوکر هیچ‌گاه از طرف خالق اصلی او فاش نشد و هیچ زمینه کلی در خصوص او وجود ندارد. با این روند طبیعی است که هر نویسنده از قصه اصلی الهام گرفته است و سپس سعی کرده است او را به قلم خودش پر و بال بدهد و برخی از موارد را از نقطه نظر خودش به او بیفزاید. مسئله جالبی که وجود دارد این است که این روند نه تنها از جذابیت شخصیت جوکر کم نکرده است بلکه مخاطب تمام داستان سرایی‌ها و تخیلات نویسندگان را دنبال می‌کند تا ببیند در نهایت جوکر در کدام یک از این قالب‌ها بهتر می‌نشیند و نقش کدام یک را می‌پذیرد.

جوکر 2019

جوکر 2019 آخرین کار تاد فیلیپس است که او را با سری فیلم‌های سه گانه کمدی خماری (The Hangover) می‌شناسیم. با آنکه خماری هم فیلم های بدی نبودند اما جوکر به عبارتی از فیلم‌های قبلی کارگردانش یک قدم جلوتر است. این فیلم ترکیبی از یک فیلم تجاری و ابرقهرمانی آمریکایی و دغدغه‌های جامعه شناسی است و درحالی که سعی دارد یک کمیک بوک باقی بماند، نیاز دارد جهت‌گیری‌های روانی جوکر را به تصویر بکشد.

جوکر 2019 بر اساس دغدغه‌های شخصیت آرتور فلک شکل می‌گیرد. کارگردان تلاش می‌کند با کلوز آپ‌هایی از شخصیت آرتور فلک مخاطب را به هم ذات پنداری با این شخصیت وا داشته و در نهایت شخصیت منحصر به فرد جوکر را بیش از همیشه قابل درک و ملموس کند. جوکر همیشه آن روی سکه بتمن بوده است و کارش تنها این بود که این ابرقهرمان را به چالش کشیده و یک نقطه متضاد برای او ایجاد کند تا بتمن بتواند بهتر بدرخشد. اما کم کم با اهمیت پیدا کردن شخصیت خود جوکر و محبوب‌تر شدنش شاهد داستان‌سرایی‌های مختلفی در خصوص خود جوکر بوده‌ایم.

هرچند تاکنون تا آنجا که ما مطلع هستیم هیچ فیلمی تا این اندازه روی شخصیت خود جوکر فوکوس نکرده است و زندگی او را باز نکرده است. اما در فیلم جوکر 2019 ما دیگر اثری از بتمن نمی‌بینیم و فیلم به دوره‌ای قبل‌تر از رویارویی بتمن و جوکر پرداخته است و سعی دارد توضیح دهد که جوکر چگونه و با گذشتن از چه مسیری به وضعیت امروز خود رسیده است.

این داستان پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و به صورت پازلی زندگی جوکر را از کودکی تا زمان حال او نقل می‌کند. ما کمتر داستانی را می‌بینیم که به این مقطع از زندگی جوکر پرداخته باشد. در مجموعه Killing Joke که به گفته تیم برتون بهترین کمیک بتمن و یکی از بهترین کمیک‌های تاریخ است، جوکر یک کمدین ناموفق است. البته در این داستان هم می‌بینیم که جوکر با بتمن در تقابل است و به نوعی فیلم روایتگر برخورد بتمن و جوکر است. همچنین تا قبل از این معمولا این تصور وجود داشت که جوکر به خاطر برخورد با بتمن به داخل مواد شیمیایی سقوط کرده است و رنگ پوستش سفید شده و موهایش به سبز تغییر رنگ داده‌اند.

خود جوکرها در کمیک‌ها و فیلم‌ها روایت‌های مختلفی در خصوص خودش نقل می‌کند. مثلا او در فیلم شوالیه تاریکی دو روایت مختلف از زندگی‌اش می‌گوید یکی این که او یک پدر معتاد الکلی داشته است که با چاقو به مادرش حمله می‌کند. و زمانی که او را اخمو و ناراحت می‌بیند، به بهانه اینکه او باید همیشه بخندد، با چاقو روی صورتش طرح لبخند حک می‌کند. همچنین در جای دیگری می‌گوید که او یک قمارباز بوده است و به خاطر بدهی‌های زیاد، طلبکاران صورتش را خط خطی می‌کنند. جوکر هم برای اینکه به همسرش نشان دهد که این ماجرا ناراحت نیست با چاقو طرح لبخند روی صورتش می‌کشد. اما همسرش نمی‌تواند با ظاهر جدید او کنار بیاید و او را ترک می‌کند. همین روایت‌های مختلف باعث شده است که حدس و گمان‌ها در خصوص هویت واقعی جوکر بیشتر شوند.

این روند به خاطر نوع خاص شخصیت جوکر که گاها دچار توهم می‌شود و یا برخی از مسائل را به عنوان نوعی فریب و حقه بازی به دروغ تعریف می‌کند، برای مخاطبان قابل قبول است. در کل خط داستانی جوکر 2019 هم به داستان اصلی وفادار بوده است. چرا که در این داستان هم می‌بینیم که جوکر یک کمدین ناموفق بوده است که در کار خودش شکست می‌خورد و به جایی می‌رسد که در اداره کردن زندگی خودش و مادرش درمانده می شود. او به عنوان یک دلقک در رستوران‌ها و مهد کودک‌ها برنامه اجرا می‌کند. در نهایت بیماری روانی جوکر به نامPseudobulbar affect  یا ناخویشتن‌داری عاطفی خودش را نشان می‌دهد که در آن جوکر دچار خنده‌ یا گریه‌های غیرارادی است. در ادامه فیلم می‌بینیم که این بیماری هم ناشی از بیماری مادرش و رفتارهای نادرستی که در کودکی با او شده است.

ارتباط بتمن و جوکر

همانطور که گفتیم جوکر 2019 با روایت زندگی اصلی جوکر افشاگری‌های زیادی در خصوص این کاراکتر کرده است. هر چند که داستان طوری تعریف شده است که نمی‌توان به هر کدام از وقایع اعتماد کرد و در نهایت می‌توان دید که هر کدام از ان‌ها به نوعی توهم یا داستان سرایی بوده‌اند. برای مثال زمانی که در انتهای فیلم جوکر را در مقابل یک روانشناس می‌بینیم، می‌توان تصور کرد که تمام وقایعی که در فیلم نقل شده است، تنها ساخته ذهن جوکر بوده است و هیچ کدام واقعیت نداشته است.

همانطور که آرتور فلک در خصوص دوست شدن با زن همسایه با خودش خیال پردازی کرده است. اما خب اگر بخواهیم از این احتمالات بگذریم جوکر 2019 سعی داشت مسیر شکل گیری شخصیت دیوانه و عاصی جوکر را به تصویر بکشد. همانطور که در ابتدا او را در تلاش برای انجام کار و تامین هزینه‌های زندگی خودش و مادرش دیدیم و دیدیم که او سعی دارد با کمک هزینه‌های دولت که در نهایت قطع می‌شوند، بر بیماری هیستریک خود غلبه کند. اما در نهایت او شکست می‌خورد و به خوبی این شکست را می‌پذیرد و گویی به این واقعیت می‌رسد که یک عمر از خود واقعی‌اش فرار کرده است درحالی که می‌تواند جور دیگری زندگی کند.

این داستان اگرچه به طور کاملا مستقل از دیگر فیلم‌های جوکر به روایت آن پرداخته است اما باز هم اظهار نظرهای پررنگی در خصوص شخصیت و زندگی جوکر دارد. جوکر در این فیلم یک مرد تنها و روانی به نام آرتور فلک است که آرام آرام به رفتارهای جنون آمیز و خشونت بار دچار می‌شود تا اینکه در آخر با پذیرفتن قالب جوکر رهبر ناخواسته و پنهانی یک هرج و مرج خیابانی می‌شود. او حتی در یک عمل جنون آمیز میزبان برنامه موری فرانکلین (رابرت دنیرو) را به قتل می‌رساند.

نقطه تلاقی زندگی آرتور فلک با جوکر اطلاعات جدیدی است که در خصوص مادرش به دست می‌آورد. آرتور متوجه می‌شود که نامه‌ای که مادرش پنی به توماس وین می‌نوشت، حاوی این مطلب است که آرتور پسر او است و وین پدر واقعی او می‌باشد. وقتی آرتور از مادرش در خصوص این مسائل سوال می‌کند، مادر ادعا می‌کند که توماس وین یک مرد مهربان بوده است که پنی برای او کار کرده است. این دو در این زمان با هم رابطه داشته اند و آرتور حاصل این ارتباط است. اما آن‌ها مجبور می‌شوند برای حفظ موقعیت اجتماعی و سیاسی توماس وین وجود آرتور و ارتباط‌شان را مخفی نگه دارند.

آیا بتمن و جوکر برادر هستند؟

در نهایت آرتور با توماس رو به رو می‌شود. او ادعا می‌کند که پنی دروغ می‌گوید و از اختلالات روانی رنج می‌برد. آرتور برای مطمئن شدن از ماجرا سوابق بیماری مادرش را دنبال می‌کند. او در پرونده مادر می‌خواند که “او یک کودک بی سرپرست بوده است که توسط پنی به فرزند خواندگی پذیرفته شده است. آرتور توسط دوست پسر بیمار پنی مورد آزار قرار گرفته است و دچار یک ترومای شدید روانی شده است.

سوابق پرونده همچنین نشان می‌دهد که پنی دچار روان پریشی و خودشیفتگی و توهم بوده است. (اگر چه ما در همان زمان اعتراض پنی را هم می‌بینیم که معتقد است روند پرونده پزشکی او توسط توماس وین دستکاری شده است تا از قبول مسئولیت فرزند خود شانه خالی کند. و این هم یکی از آن مواقعی است که مخاطب در پیدا کردن واقعیت و دروغ دچار سردرگمی می‌شود و به نوعی نمی‌تواند با اطمینان به صحت هیچ کدام از این دو گزینه رای دهد.

جوکر 2019 فیلمی است که سعی دارد خط بین واقعیت و توهم را کمرنگ‌تر کند و بیننده را در یک دوراهی همیشگی باقی بگذارد. ما این را در خصوص دوست شدن جوکر با زن همسایه هم می‌بینیم که در حالی که تمام وقایع را باور کرده‌ایم، ناگهان متوجه می‌شویم که تمام این اتفاقات در ذهن جوکر اتفاق افتاده است. همچنین صحنه آخر فیلم تمام وقایع را زیر سوال می‌برد چرا که بیننده فکر می‌کند که جوکر درحالی که در بیمارستان روانی بوده است تمام این وقایع را برای پزشک خود تعریف کرده است. درواقع ما برای انتخاب داستان زندگی جوکر در این فیلم با چند گزینه مواجه می شویم.

پس کدام واقعه واقعی و کدام یک دروغ است؟ آیا جوکر واقعا برادر بتمن است،؟ برت کالن در مصاحبه با THR گفت که زمانی که صحنه مواجهه با جوکر در دستشویی را خوانده است، از آنچه که نویسنده برای آن‌ها پیش بینی کرده است، متعجب شده است.

او می‌گوید که من از این پیچیدگی تعجب کرده‌ام و از تاد پرسیدم که آیا ما واقعا باید این صحنه را به همین ترتیب بازی کنیم؟ تاد پاسخ داد که این می‌تواند دلیلی باشد که تنفر بیش از حد بتمن از جوکر را توضیح بدهد. به این ترتیب جوکر بچه نامشروع خانواده وین است که هرگز خواسته نشده است. بیننده زمانی بیشتر آرتور را درک می‌کند که می‌بیند پنی هنوز بعد از سال‌ها به توماس وین وفادار است و بعد از مواجه آن‌ها با هم به آرتور می‌گوید که باید به دیدار توماس وین برود. چرا که “او مرد خوبی است و به آن‌ها کمک می‌کند.”

درواقع کالن معتقد است که بیننده از این صحنه به این درک می‌رسد که توماس وین زندگی پنی را بعد از بارداری نابود کرده است و مسبب بسیاری از بدبختی‌های او و پسرش یعنی آرتور بوده است.

کالن از تاد می‌پرسد که توماس وین چطور با مادر آرتور آشنا می‌شود؟ پشت پرده این بوده است که مادر آرتور برای توماس وین کار می‌کرده است. از آنجایی که پنی زن زیبایی بوده است، توماس جذب او شده و آن‌ها با هم یک رابطه جنسی داشته‌اند. در نهایت خود توماس است که سعی می‌کند با دیوانه جلوه دادن پنی او را از زندگی خودش بیرون کند.

کالن می‌گوید: چیزی که من در مورد فیلم دوست دارم این است که فیلم در مورد افراد عادی با کارهای عادی است که به نوعی برای مخاطب هم قابل درک است. برای مثال بیرون کردن پنی و بچه‌اش یک اشتباه عادی است که به یک فاجعه بزرگ تبدیل می‌شود.

به این ترتیب زمینه برای دشمنی جوکر و بتمن هم آماده می‌شود. همانطور که گفتیم با فیلم Dark Knight کریستوفر نولان تصمیم می‌گیرد که گذشته زندگی جوکر را همیشه در پرده‌ای از رمز و راز باقی نگه دارد. به این ترتیب هر داستانی که بازگو شود، تنها فرضیه یک نویسنده دیگر در مورد زندگی جوکر است و هیچ نویسنده‌ای به نوعی جسارت این را پیدا نمی‌کند که یک داستان کامل و قاطع تعریف کند.

در این فیلم هم فیلیپس تمام تلاشش را کرد که مخاطب همزمان با چند گزینه مواجه باشد و نتواند هیچ کدام از آن‌ها را به عنوان واقعیت صد در صدی زندگی جوکر بپذیرد. شما می‌توانید باور کنید که آرتور برادر ناتنی وین جوان است درحالی که هنوز هم شک دارید که مادر آرتور واقعا یک بیمار روانی بوده باشد و هرچه برای آرتور تعریف کرده است تنها زائیده ذهن بیمار او باشد. از طرفی هیچ دلیلی وجود ندارد که جوکر طرفدار وین جوان باشد و از آنجایی که جوکر مسبب مرگ پدر و مادر پسرک است، باز هم در همین نقطه می‌تواند داستان دشمنی جوکر و بتمن کلید بخورد.

فیلیپس در خصوص فیلم خود می‌گوید که این هنوز هم یک کمیک دی است. حتی با وجود تفاوت‌های زیادی که جوکر 2019 با فیلم‌های دیگر داشته است. ما می‌خواستیم با احترام به داستان اصلی این فیلم و با پایبندی به  کلیات آن، داستان خودمان را روایت کنیم.

اگرچه در این داستان مبدا پیدا شدن بتمن متفاوت است اما بسیاری از ریزه کاری‌ها و صحنه کشته شدن پدر و مادر وین جوان مشابه داستان اصلی است.

منابع:

collider

etonline

مقالات پیشنهادی:

بهترین فیلم های خارجی| ۱۰۰ فیلمی که نگاه شما به زندگی را تغییر می‌دهند- قسمت اول

۲۵ سریال موفق تلویزیونی آمریکایی از سال ۲۰۰۰ تاکنون

اتمام سریال تئوری بیگ بنگ (The Big Bang Theory) تراژدی برای طرفدارانش