تکنولوژی های ورزشی به چنان موضوع فراگیری تبدیل شده‌اند که از سال 2014 هر ساله مراسمی با عنوان جایزه بهترین تکنولوژی ورزشی سال برگزار می‌شود و در آن بهترین تکنولوژی های ورزشی آن سال معرفی می‌شوند. امسال نیز این مراسم با حضور شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های فعال در حوزه تکنولوژی های ورزشی و مدال‌آوران بنام المپیک در لندن برگزار شد. به مناسبت این رویداد، در این بخش به معرفی جالب‌ترین و معروف‌ترین تکنولوژی های ورزشی گذشته، حال و آینده خواهیم پرداخت.
شاید تا قبل از ورود به هزاره‌ی جدید جندان ارتباطی بین ورزش و تکنولوژی دیده نمی‌شد. اما امروزه تصور ورزش حرفه‌ای بدون تکنولوژی تقریباً غیرممکن است . دوربین‌های حرفه‌ای که تصاویر ورزشی را زوایای مختلف ضبط می‌کنند، آنتن‌های مخابراتی که این تصاویر را به سرتاسر جهان مخابره می‌کنند ، کفش‌های ورزشی که با آخرین تکنولوژی های پزشکی و مهندسی ساخته شده‌اند تا تکنولوژی خط دروازه در فوتبال و چشم عقاب در والیبال همگی نمونه‌هایی از در هم تنیدگی ورزش و تکنولوژی در دنیای امروز است.
در ادامه به بررسی تکنولوژی های ورزشی در 4 رشته‌ی محبوب بسکتبال، تنیس، والیبال و فوتبال و همچنین تکنولوژی تصویربرداری مسابقات می‌پردازیم. با ما تا پایان این مطلب همراه باشید.
تکنولوژی های ورزشی در بسکتبال
از اولین مصداق های ورود تکنولوژی به ورزش ثانیه شمار پرتاب در بسکتبال است. این تکنولوژی برای اولین بار در سال 1954 و بعد از بازی کسل کننده بین تیم های لیکرز و پیستن که با نتیجه 19-18 پایان یافت معرفی شد. در این تکنولوژی ثانیه شماری در بالای هر یک از سبد ها قرار داده شده و در صورتی که تیم مالک توپ در 24 ثانیه ای که توپ را در اختیار دارد اقدام به پرتاب نکند آلارمی به صدا در می آید و اعلام می کند که فرصت تیم مالک توپ پایان یافته است. پس از استفاده از این تکنولوژی امکان وقت کشی و نگه داشتن توپ توسط تیمی که پیش افتاده سلب شد و میانگین امتیاز هر بازی به طور متوسط 15 واحد افزایش داشت و بازی بسکتبال را به بازی جذاب تری تبدیل کرد.
در ادامه ویدئویی می‌بینیم از پرتاب‌های لحظه آخری در بسکتبال که درست لحظاتی پیش از به صدا در آمدن هشدار پایان زمان 24 ثانیه‌ای، بسکتبالیست‌ها اقدام به پرتاب می‌کنند. این ویدئو نشان می دهد چگونه تکنولوژی به افزایش زیبایی و هیجان بسکتبال کمک کرده است.
اما استفاده از ثانیه شمار پرتاب چالش دیگری را به وجود آورد، اینکه پرتاب‌کننده قبل از پایان زمان پرتاب، اقدام به پرتاب کرده است یا بعد از آن. تکنولوژی بازپخش فوری یا instant replay تقریباً مشابه آن چیزی است که در والیبال با نام ویدئو چک و در فوتبال با نام VAR شناخته می‌شود و در هنگامی که داور در اتخاذ تصمیم درست (مثلا زمان پرتاب) دچار شک می‌شود به ویدئوی آن صحنه از زوایای مختلف نگاه می‌کند تا تصمیم درست را بگیرد.
یکی دیگر از صحنه‌های جالب در بسکتبال در پی حرکت اسلم دانک (Slam dunk) و زمانی رخ می‌دهد که بسکتبالیست‌هایی با وزنی بالاتر از 120 کیلوگرم از حلقه‌های بسکتبال آویزان می‌شوند بدون اینکه سبد بسکتبال بشکند و یا ورزشکار دچار آسیب در ناحیه مچ دست شود. این دستاورد به کمک تکنولوژی بکار رفته در حلقه‌های بسکتبال به نام Breakaway rim به‌دست آمده است.
تکنولوژی کفش‌های بسکتبال
کفش‌ها، یکی از مهم‌ترین فاکتورها در عملکرد ورزشکاران در مسابقات ورزشی است. اما نقش کفش‌های ورزشی در بسکتبال به دلیل ماهیت این ورزش اهمیت ویژه‌تری نیز دارد. همین موضوع باعث شده تا شرکت‌های بزرگی چون نایکی سرمایه‌گذاری عظیمی روی کفش‌های بسکتبال انجام دهند و آخرین تکنولوژی‌های ورزشی و پزشکی را روی آن‌ها اعمال کنند.
از کفش‌های فوق سبک آدیداس با وزنی کمتر از 230 گرم تا کفش‌های تطبیق‌پذیر نایکی با تکنولوژی HyperAdapt که در طول بازی و به کمک اپلیکیشن قابل تنظیم هستند، همگی آخرین تکنولوژی های ورزشی را بکار گرفته‌اند تا گوی سبقت را در ارائه بهترین کفش بسکتبال از رقیبان بربایند. می‌توانید آخرین کفش‌های بسکتبال روز دنیا که در سایت آمازون به فروش می‌رسند را با قیمتشان در آمریکا و ایران در سایت مالتینا مشاهده کنید.
تکنولوژی های ورزشی در تنیس
راکت تنیس هوشمند
تنیس یکی از پرطرفدارترین رشته‌های ورزشی در دنیاست و گردش مالی بالای این رشته باعث شده کمپانی‌های ورزشی سرمایه‌گذاری زیادی برای بهبود عملکرد ورزشکاران این رشته انجام دهند. ازجمله‌ی این سرمایه‌گذاری‌ها تولید راکت‌های تنیس هوشمند است.در این راکت‌ها با قرار دادن تراشه‌ای شامل چند حسگر در قسمت دسته راکت، امکان ارسال اطلاعاتی مفیدی از جمله نوع ضربه، شدت ضربه، مکان قرارگیری توپ روی راکت و … به طور آنلاین به تلفن همراه ورزشکار و یا مربی ورزشکار ارسال می‌شود. این اطلاعات می‌توانند در بهبود عملکرد ورزشکار تأثیر بسزایی داشته باشد.
تکنولوژی چشم شاهین
چشم شاهین یا Hawk Eye نام تکنولوژی است که در تنیس مورد استفاده قرار می گیرد و مشابه آن با نام های دیگر در ورزشهایی چون فوتبال و والیبال نیز استفاده می شود. در این تکنولوژی با کمک دوربین های پیشرفته و پردازنده های قدرتمند مسیر حرکت توپ تشخیص داده می شود و در قالب انیمیشن به داور و تماشاگران محل دقیق فرود توپ را نشان می دهد. دقت این تکنولوژی چیزی حدود به 2 میلیمتر است که در سرعت های بالا توپ بسیار کاراتر از چشم انسان است. صحبت از سرعت بالای توپ شد خوب است اشاره ای به Radar Gun کنیم.تفنگ رادار یا Radar Gun یکی دیگر از تکنولوژی های ورزشی بکار رفته در تنیس که با هدف بدست آوردن سرعت توپ در اطراف زمین کار گذاشته می شود.
تکنولوژی های ورزشی در والیبال
در سال‌های اخیر که والیبال با شور و هیجان بیشتری در ایران دنبال می‌شود و بینندگان بیشتری پیدا کرده، واژه ویدئو چک در میان عموم به واژه شناخته شده‌ای تبدیل شده است. حتی گاهی این واژه در دیگر حوزه‌های اجتماعی هم مورداستفاده قرار می‌گیرد. اما این واژه وام گرفته از مفهومی در والیبال است که در صورت بروز چالشی در داوری از تکنولوژی و دوربین‌های قرار داده شده در اطراف زمین کمک گرفته می‌شود تا تصمیمی درست گرفته شود. این سیستم به تازگی در فوتبال هم وارد شده و با نام VAR یا کمک‌داور ویدئویی بین فوتبال دوستان شناخته می‌شود.
همان‌طور که گفته شد از تکنولوژی چشم شاهین یا Hawk Eye در والیبال نیز استفاده می‌شود. حتماً در زمان تماشای مسابقات والیبال از طریق تلویزیون شاهد صحنه‌هایی بوده‌اید که توپ با اختلاف کمی از خطوط مرزی زمین‌بازی به زمین برخورد می‌کند و داوران را در تشخیص محل فرود توپ دچار مشکل می‌کند. داوران با کمک تصاویر انیمیشنی ساخته شده توسط تکنولوژی Hawk Eye که هم‌زمان به تماشاچیان نیز نشان داده می‌شود تصمیم درست را می‌گیرند.
ژاپنی‌ها همیشه در زمینه‌ی تکنولوژی پیشرو بوده‌اند و تکنولوژی‌های ورزشی هم از این قائله مستثنی نیست. تصویر زیر نمونه‌ای از استفاده از تکنولوژی در ورزش توسط ژاپنی هاست که ضربان قلب بازیکنان تیم والیبال ژاپن را به طور آنلاین در مانیتور پزشک تیم نشان می دهد.
تکنولوژی های ورزشی در فوتبال
تکنولوژی روز به روز نقش بیشتری در ورزش پیدا می کند و هر روز خبری از ورود تکنولوژی جدید ورزشی در سایت ها و نشریات ورزشی دیده می شود. فوتبال که به نسبت دیگر ورزش ها با تاخیر بیشتری از تکنولوژی در داوری استفاده کرد امروزه با سرعت بیشتری به سمت استفاده از تکنولوژی می رود.
داوری در فوتبال همواره بسیار جدل برانگیز بوده و کمتر پیش می‌آید در پایان یک بازی یکی از طرفین، به انتقاد از داوری نپردازد. به همین دلیل فیفا (فدراسیون جهانی فوتبال) تصمیم گرفته برای کمک به داوران از تکنولوژی استفاده بیشتری کند. از اولین نمونه‌های کمک تکنولوژی به داوران، سیستم ارتباط رادیویی بین داوران و کمک داوران بود. در ابتدا این بیم می‌رفت که امکان اختلال در این سیستم توسط خرابکاران وجود داشته باشد. اما پس از اطمینان سازندگان این دستگاه به امنیت ارتباط این سیستم به طور گسترده‌ای در مسابقات مورداستفاده قرار گرفت.
سیستم داور ویدئویی (VAR) ، تکنولوژی خط دروازه (goal line) و اسپری محو شونده نمونه های دیگری از بکارگیری تکنولوژی در داوری فوتبال بوده اند. صحنه ای که در بازی لیورپول و منچسترسیتی دو مدعی اصلی قهرمانی این فصل لیگ برتر انگلستان، بازیکن توپ را ار روی خط دروازه بیرون کشید و مانع از گل شدن آن شد به کمک تکنولوژی خط دروازه تشخیص داده شد. تصمیمی که می تواند سرنوشت قهرمان لیگ جزیره را تعیین کند!
وقتی آرتور گرینوود (Arthur Greenwood) سیاستمدار بریتانیایی در سال 1962 طرح آینده ی استادیوم های فوتبال جهان را نشان می داد حرف های او غیر قابل باور و حتی مضحک به نظر می رسید اما گذشت زمان نشان داد تکنولوژی های ورزشی در برخی موارد حتی می تواند از طرح های عجیب او هم پیشی بگیرند.
تکنولوژی در تصویربرداری ورزشی
شاید بزرگترین وجه تکنولوژی های ورزشی که عموم مردم با آن ارتباط دارند، تکنولوژی های تصویربرداری باشد. از سال 1894 که برای اولین بار تصویر برداری از مسابقات ورزشی صورت گرفت روز به روز شاهد پیشرفت در این زمینه بوده ایم به طوری که گاهی حتی تماشاگران، تماشای بازی از خانه را به دلیل امکان تماشای صحنه هایی که در ورزشگاه نمی توانند ببینند، به ورزشگاه رفتن ترجیح می دهند. تصاویر گرفته شده از دوربین های عنکبوتی و هلی شات، تصاویر فوق آهسته و تکرار تصاویر حساس از چندین زاویه و … همگی تکنولوژی هایی هستند که لذت تماشای مسابقات ورزشی را دو چندان می کنند.
اگر از تماشاچیان پرو پا قرص مسابقات فوتبال بالأخص بازی‌های خارجی باشید حتماً صحنه‌هایی را دیده‌اید که زمین فوتبال از دید بازیکن صاحب توپ به تماشاگران تلویزیونی نشان داده می‌شود. این تکنولوژی که با عنوان “بازیکن باشید” (Be The Player) شناخته می‌شود به کررات در الکلاسیکو که بین تیم‌های بارسلونا و رئال مادرید برگزار می‌شود استفاده شده است. یکی دیگر از تکنیک‌های تصویری مورد استفاده در الکلاسیکو، نمایش زوایای مختلف زمین در هنگام یک موقعیت حساس است که هر دوی این تکنولوژی‌ها توسط غول صنعت تراشه‌های الکترونیکی یعنی اینتل رونمایی شده است. هر دوی این تکنولوژی‌ها در ورزش‌های دیگری همچون بسکتبال و فوتبال آمریکایی نیز استفاده شده است.
اما تکنولوژی برای آینده ی تصویر برداری چه در سر دارد ؟
استفاده از دوربین‌های فوق سبک بر روی لباس بازیکنان یکی از طرح‌های بلند پروازانه شرکت‌های ورزشی است که بر خلاف تصور عموم خیلی هم دور از دسترس نیست. حتی پیش بینی می‌شود در دهه‌ی پیش رو این تکنولوژی در تورنمنت‌های بزرگ ورزشی بکار گرفته شود تا تجربه‌ای منحصر به فرد برای تماشاگران تلویزیونی فراهم آورد. به تازگی نیز دوربین‌هایی بر روی کلاه سوارکاران در برخی مسابقات اسب‌سواری قرار داده می‌شود تا تماشاگران بتوانند رقابت اسب‌ها را از درون پیست اسب‌سواری تماشا کنند.
ورود تکنولوژی به ورزش؛ خوب یا بد ؟
ورود تکنولوژی به ورزش همیشه یک موضوع داغ برای جدال بین ورزش دوستان بوده و تا زمانی که ورزش و تکنولوژی وجود دارند این جدال ادامه خواهد داشت. برخی ورود تکنولوژی های ورزشی را باعث بروز وقفه در بازی و کاهش هیجان بازی می‌دانند و برخی دیگر ورود این تکنولوژی‌ها را باعث ایجاد بی‌عدالتی و در تضاد باروح ورزش می‌دانند. از سوی دیگر عده‌ای معتقدند تکنولوژی به بهبود عملکرد بازیکنان بسیار کمک کرده و رکوردهایی که دائماً در حال شکسته شدن هستند را سند ادعای خود می‌دانند. عده‌ای هم تجربه‌ی بی نظیر تماشای بازی‌های بزرگ از کیلومترها دورتر و با بهترین کیفیت در چارچوب تلویزیون را علت حمایت خود از ورود تکنولوژی به ورزش اعلام می‌کنند.
شاید تصور اینکه روزی ربات‌ها بخواهند داوری و یا مربی‌گری کنند ما را از آینده‌ی ورود تکنولوژی به ورزش بترساند اما نباید این را هم فراموش کنیم که بسیاری از زیبایی‌های ورزش را مدیون همین تکنولوژی های ورزشی هستیم. به‌هرحال اینکه تکنولوژی های ورزشی تا چه حد باید وارد ورزش شوند مانند بسیاری دیگر از امورات دنیایی دارای حدومرز مشخصی نیست و نمی‌توان با یک معیار خاص، خوب یا بد بودن آن را مشخص کرد.
من به‌شخصه تمایل زیادی به ورود تکنولوژی به ورزش در حوزه‌ی داوری و بازیکنان و تیم‌ها را ندارم اما موافق ورود هر چه بیشتر آن در تصویر برداری و امکانات ورزشگاه‌ها و سلامت ورزشکاران هستم. شما تا چه حد با من هم‌نظرید ؟
